دانلود مقاله مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی
فهرست مطالب
مقدمه ۱
بخش اول : کلیات ۵
فصل اول : مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی ۶
مبحث اول : معانی و ملاکها و ریشههای تاریخی مفهوم خسارت معنوی ۷
۱-۱-۱- معنی لغوی خسارت ۷
۱-۱-۲- معنی اصطلاحی خسارت ۹
۱-۱-۳- انواع تقسیمات خسارت و معیار آن ۱۱
الف – خسارت ناشی از نقض قرارداد ۱۲
ب- خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی یا عمل نامشروع ۱۳
ج- خسارت ناشی ازارتکاب جرم ۱۳
۱-۱-۴- ملاک تشخیص خسارت مادی از معنوی ۱۶
۱-۱-۵- تعریف خسارت معنوی ۱۸
۱-۱-۶- تقسیمات خسارت معنوی ۲۲
۱-۱-۷- پیشینه تاریخی مفهوم خسارت معنوی در اسلام و قوانین کهن ۲۴
۱-۱-۸- پیشینه تاریخی خسارت معنوی در حقوق ایران ۲۶
۱-۱-۹- نگاهی تاریخی به خسارت معنوی در فرانسه ۲۶
مبحث دوم : ارکان مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی و شرایط مطالبه آن ۲۷
۱-۲-۱- وجود ضرر ۲۷
۱-۲-۲- ارتکاب فعل زیانبار نامشروع ۲۹
۱-۲-۳- رابطه سببیت بین فعل زیانبار نامشروع و خسارت موجود ۳۱
۱-۲-۴- دفاع مشروع ۳۱
۱-۲-۵- اجرای حکم قانون یا مقام صلاحیتدار ۳۲
۱-۲-۶- اجبار ۳۳
۱-۲-۷- اضطرار ۳۴
۱-۲-۸- اجرای حق ۳۴
۱-۲-۹- شرایط ضرر قابل جبران در خسارت معنوی ۳۵
الف –خسارت باید قطعی و مسلم باشد ۳۵
ب- خسارت باید مستقیم باشد ۳۷
ج – خسارت باید جبران نشده باشد ۳۹
د- خسارت باید قابل پیشبینی باشد ۴۱
مبحث سوم : مبانی مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی ۴۲
۱-۳-۱- نظریه تقصیر ۴۲
۱-۳-۲- ایرادها به نظریهی تقصیر ۴۵
۱-۳-۳- نظریه خطر ۴۵
۱-۳-۴- ایرادها به نظریه خطر ۴۶
۱-۳-۵- نظریه تضمین حق ۴۷
۱-۳-۶- نظریه مختلط ۴۸
۱-۳-۷- مبانی مسئولیت مدنی ناشی از ایراد خسارت معنوی درحقوق موضوعه
ایران و فرانسه ۴۹
۱-۳-۸- فقه و حقوق اسلامی و نظریه تقصیر و نظریه خطر ۴۹
فصل دوم : مسئولیت ناشی از خسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشههای دکترینهای
حقوقی فرانسه ۵۱
مبحث اول : خسارت معنوی در حقوق اسلام ۵۲
۲-۱-۱- مستندات و مدارک قاعده لاضرر ۵۲
۲-۱-۲- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوی ۵۶
۲-۱-۳- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوی ۵۷
۲-۱-۴- شمول لفظی قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبهی خسارت معنوی ۵۸
۲-۱-۵- قاعده نفی عسر و حرج و جبران خسارت معنوی ۶۵
۲-۱-۶- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوی ۶۶
۲-۱-۷- قاعده اتلاف و تسبیب ۶۹
۲-۱-۸- وجوه افتراق و اشتراک ، اتلاف و مباشرت و تسبیب ۷۰
۲-۱-۹- قاعده غرور ۷۲
۲-۱-۱۰- بنای عقلا و جبران خسارت معنوی ۷۴
مبحث دوم : مفهوم و ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی ۷۶
۲-۲-۱-معنای دیه در لغت واصطلاح فقه و حقوق ۷۶
۲-۲-۲- پیشینهی تاریخی دیه ۷۷
۲-۲-۳- ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی ۷۹
۲-۲-۴- مطالبهی خسارتهای معنوی زاید بر دیه ۸۱
مبحث سوم : تعزیر و جبران خسارت معنوی ۸۳
۲-۳-۱- معنای تعزیر در لغت و اصطلاح فقه ۸۴
۲-۳-۲- مفهوم و ماهیت تعزیر و جبران خسارت معنوی ۸۵
۲-۳-۳- تعزیر مالی کیفر خصوصی یا جبران خسارت معنوی ۸۷
۲-۳-۴- تعزیر مالی دردهای جسمانی ناشی از جنایت بر جسم ، لطمه به عرض و
خسارت ناشی از سب ۸۸
مبحث چهارم : قصاص ، حد قذف و امکان جبران مالی خسارت معنوی ۹۰
۲-۴-۱- معنای قصاص در لغت و اصطلاح فقه ۹۰
۲-۴-۲- مفهوم و ماهیت قصاص و امکان جبران مالی خسارت معنوی ۹۱
۲-۴-۳- معنای قذف در لغت و اصطلاح فقه ۹۲
۲-۴-۴- ماهیت حد قذف و احکام قذف ۹۳
۲-۴-۵- امکان تبدیل حد قذف به جبران مالی خسارت معنوی ۹۴
۲-۴-۶- ایلاء و خسارت معنوی ۹۵
مبحث پنجم : دیدگاه فقهای اسلام در جبران مالی خسارت معنوی ۹۶
۲-۵-۱- نظریهی عدم جواز جبران مالی خسارت معنوی ۹۶
۲-۵-۲- نظریه مالی ۹۷
۲-۵-۳- نظریه امکان جبران خسارت مالی ۹۷
مبحث ششم : خسارت معنوی دراندیشههای حقوق فرانسه ۹۹
۲-۶-۱- اصول نظریهی امکان جبران مالی خسارت معنوی ۹۹
۲-۶-۲- اصول نظریهی امکان جبران خسارت معنوی ۱۰۵
بخش دوم : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روشهای جبران آن ۱۱۰
فصل سوم : مطالعهی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی ۱۱۱
مبحث اول : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ۱۱۲
۳-۱-۱- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون اساسی ۱۱۲
۳-۱-۲- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در مسئولیت مدنی ۱۱۹
۳-۱-۳- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق مدنی ۱۲۵
۳-۱-۴- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون آیین دادرسی کیفری ۱۲۹
۳-۱-۵- خسارت معنوی در آئین دادرسی مدنی ۱۳۲
۳-۱-۶- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق اداری ۱۳۲
۳-۱-۷- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون مجازات اسلامی ۱۳۶
۳-۱-۸- موضع قوانین مطبوعات نسبت به ایراد خسارت معنوی ۱۴۶
مبحث دوم : مصادیق خاص خسارت معنوی در مطبوعات ۱۴۹
۳-۲-۱- توهین به اشخاص و افترا به وسیله مطبوعات ۱۴۹
۳-۲-۲- توهین به مقدسات در مطبوعات ۱۵۳
۳-۲-۳- توهین به مقامات رسمی در مطبوعات ۱۵۵
۳-۲-۴- خسارت معنوی در رسانهها ۱۵۶
۳-۲-۵- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت روزنامه دیگر ۱۵۶
مبحث سوم : مصادیقی از افعال زیانبار خسارت معنوی ۱۵۸
۳-۳-۱- تجاوز به حق معنوی پدید آورنده ۱۵۸
۳-۳-۲- تجاوز به حق مخترع ۱۶۴
۳-۳-۳- سوءاستفاده از اسم تجارتی ۱۶۷
۳-۳-۴- سوء استفاده از طرح و مدلهای صنعتی ۱۶۹
۳-۳-۵- رقابت نامشروع یا رقابت مکارانه ۱۷۰
۳-۳-۶- خسارت تأخیر تأدیه ۱۷۱
۳-۳-۷- بازداشت قانونی ۱۷۴
۳-۳-۸- لطمه به عواطف و احساسات ۱۷۸
۳-۳-۹- غصب نام خانوادگی ۱۸۱
۳-۳- ۱۰- سلب آزادی ۱۸۳
۳-۳-۱۱- به هم زدن وصلت ۱۸۶
مبحث چهارم: ایراد خسارت معنوی به جمع نامحصور ۱۸۹
۳-۴-۱- ایراد خسارت معنوی به سندیکاها ۱۹۱
۳-۴-۲-ایراد خسارت معنوی به انجمنها ۱۹۲
مبحث پنجم : کودکان و خسارت معنوی ۱۹۴
۳-۵-۱- مسئولیت کودکان در فقه و حقوق اسلامی ۱۹۵
۳-۵-۲- جبران ضرر و خسارت به عهده ی کیست ۱۹۷
الف ) تقصیر سرپرست ۱۹۸
ب) عدم تقصیر سرپرست ۱۹۹
فصل چهارم : روشهای جبران خسارت معنوی و افراد مستحق مطالبهی آن ۲۰۳
مبحث اول : راههای جبران انواع خسارت معنوی ۲۰۴
۴-۱-۱- نگاه کلی به روشهای جبران خسارت معنوی ۲۰۴
۴-۱-۲- انواع جبران خسارت معنوی ۲۰۶
۴-۱-۳- اعاده وضعیت سابق یا روش عینی ۲۰۷
۴-۱-۴- پرداخت غرامت یا جبران خسارت معنوی از راه دادن معادل ۲۱۰
۴-۱-۵- جبران خسارت به روش نمادین و اسمی ۲۱۷
۴-۱-۶- پرداخت غرامت کیفری و تنبیهی ۲۱۸
مبحث دوم :نحوهی ارزیابی و تعیین میزان انواع خسارت معنوی ۲۱۹
۴-۲-۱- نحوهی ارزیابی خسارت معنوی و تفاوت تألم پذیری افراد ۲۱۹
۴-۲-۲- روش تعیین مبلغ جبران خسارت ۲۲۱
۴-۲-۳- ملاک زمان ارزیابی ۲۲۲
۴-۲-۴- ملاک ارزیابی خسارت در فرض تعدد اسباب ۲۲۴
۴-۲-۵- ارزیابی و تقویم خسارت معنوی ناشی از آسیبهای جسمی ۲۲۷
۴-۲-۶- روشهای جبران خسارت معنوی در لطمههای روحی ۲۳۱
مبحث سوم : مطالبهی خسارت معنوی ۲۳۵
۴-۳-۱- افراد مستحق مطالبهی خسارت معنوی ۲۳۵
۴-۳-۲- مطالبه خسارت معنوی وارده به متوفی از ناحیهی وراث وبازماندگان زیان دیده ۲۴۱
۴-۳-۳- مطالبهی خسارت معنوی وارده قبل ازفوت متوفی ۲۴۱
۴-۳-۴- نظریهی عدم امکان انتقال حق مطالبهی خسارت معنوی به ورثه ۲۴۲
۴-۳-۵- نظریهی انتقال حق مطالبهی ورثه درصورت مطالبه زیان دیده قبل از فوت ۲۴۳
۴-۳-۶- نظریهی امکان انتقال حق مطالبه به ورثه ۲۴۴
۴-۳-۷- دعوای مطالبهی خسارت معنوی ناشی از فوت مجنی علیه ازناحیه وراث ۲۴۶
۴-۳-۸- مطالبهی خسارت معنوی ناشی از جرح منجر به فوت مجنی علیه ازناحیه وراث به عنوان قائم مقام او ۲۴۷
۴-۳-۹- قوانین و رویههای قضایی در زمینهی مطالبه جبران خسارت شخصی ۲۴۹
مبحث چهارم : اسباب رفع یا کاهش مسئولیت مدنی در خسارت معنوی ۲۵۱
۴-۴-۱- اسباب معافیت ۲۵۲
۴-۴-۲- قوه قاهره یا حوادث پیشبینی نشده ۲۵۴
۴-۴-۳- تقصیر زیان دیده ۲۵۵
۴-۴-۴- رضایت زیان دیده ۲۵۷
نتیجهگیری و پیشنهاد ۲۶۰
۵-۱- نتیجهگیری ۲۶۱
۵-۲- پیشنهادات ۲۶۴
۱- فهرست منابع ۲۶۶
الف – کتب فارسی ۲۶۶
ب – پایان نامههای فارسی ۲۶۹
ج – قوانین ۲۷۰
د – نشریات فارسی ۲۷۰
۲ – کتب عربی ۲۷۱
۳ – منابع لاتین ۲۷۶
الف – کتب فرانسه ۲۷۶
چکیده انگلیسی
مقدمه
از نظر اسلام ، انسان ، برترین موجود عالم است که خداوند از روح خود در او دمیده و فرشتگان را امر کرد تا بر او سجده کنند و او را به عنوان خلیفهی خود در زمین برگزید اگر چنانچه آدمی حرمت خود را حفظ کند و حرکت تکاملی را به درستی طی کند به جایی میرسد که از ملائک هم بالاتر میرود و به موقعیتی میرسد که در خیال نمیگنجد .
« رسدآدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت »
انسان با چنین موقعیت و جایگاه ممتازی هم سلامت و تمامیت جسمانی و اموال و متعلقات او مورد تأکید است و باید از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصیت او از جنبههای گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صیانت آن تاکید شده است ، و بر خسارتهای وارده بر آن عنایت بیشتری دارد . زیرا پیامبر عظیم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را کامل نمودن فضایل اخلاقی عنوان میکند که یکی از وجوه فضایل اخلاقی رعایت حقوق معنوی افراد است .
پس خسارت منحصر به ضرر مادی نبوده ،بلکه خسارت معنوی ناشی از جرم ، به مهمترین بعد از ابعاد وجود شخصیت انسان که همان بعد معنوی و روحانی باشد ایراد لطمه نموده و آن را متضرّر مینماید که غالباً زیانهای مادی قابل جبران و طریق جبران آن نیز مشخص است و در بسیاری موارد اعاده وضع به حالت سابق آن به نحو کامل وجود دارد ، اما به دلیل دشواری اندازهگیری زیان معنوی و تقویم آن به پول و گاهی عدم امکان این اندازهگیری و سنجش آن با پول ، و یا مرسوم نبودن چنین ارزیابی در نظامهای مختلف حقوقی ، در خصوص امکان جبران آن ،وحدت نظر وجود ندارد ، اگر چه در اکثر کشورها ، این نوع خسارت ، نیز مشمول قاعدهی جبران خسارت دانسته شده است . و از این حیث تفاوتی با خسارتهای مالی ندارد . ولی در برخی کشورها به طور صریح غیر قابل جبران اعلام گردیده ، یا حداقل در امکان جبران آن تردید شده است . در نظام حقوقی ما نیز ، نسبت به امکان جبران این گونه خسارتها و حدود و ثغور آن ابهام جدی وجود دارد و درپارهای از اظهار نظرها که از سوی مراجع قانونی چون شورای نگهبان و شورای عالی قضایی سابق مبنی بر عدم امکان جبران این خسارت به طریق مادی و مغایرت آن با موازین شرعی شده است ، این تردید را بوجود آورده که امکان مطالبهی خسارت معنوی وجود ندارد . هر چند شریعت مقدس اسلام براساس اصول و قواعد کلی از جمله قاعدهی « لاضرر و لاضرار فی الاسلام » و قاعده نفی عسر و حرج ، ایراد هر گونه ضرر وخسارت را به اشخاص چه ضررهای مادی و چه ضررهای معنوی به طور کلی ممنوع نموده است . بر همین اساس چگونه ممکن است به جبران خسارتهای مادی تاکید داشته باشد ، اما توجهی به خسارت معنوی و لزوم جبران آن نداشته باشد ؟
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، از جمله در اصول ۳۹ و ۴۰ ایراد هر گونه ضرر و خسارت ممنوع شده و طبق اصل ۲۲ و ۲۳ ۳۲ ق ۱۰ . از لطمه به حقوق معنوی انسانها منع شده است و اگر خسارتی به حیثیت و شرافت و سرمایه معنوی کسی وارد آید طبق اصل ۱۷۱ ق . ا . باید جبران شود و در قوانین عادی نیز تلویحاًو یا با الصراحه اشاراتی راجع به خسارت معنوی شده است که این امر نشانگر توجه شایان قانونگذار ما به موضوع خسارت معنوی میباشد . به هر صورت حقیر سعی بر آن دارم که با بررسی در محدودهی قوانین و مقررات لازم الاجراء فعلی ، بالاخص قانون اساسی و قانون مسئولیت مدنی و آیین دادرسی کیفری و مجازات اسلامی و منابع معتبر فقهی به بحث و تجزیه و تحلیل پیرامون خسارت معنوی ناشی از جرم به ویژه در آثار حقوقی وکیفری آن بپردازم ، تا انشاء الله با تبیین وجاهت و مشروعیت این موضوع ، توجه و رسیدگی وجبران خسارت معنوی ناشی از جرم ، مورد عمل مراجع محترم قضایی و مورد توجه و تاکید اساتید گرامی واقعی گردد، باشد تا زمینهی دستیابی بیشتر به نظم واقعی و استقرار عدالت و ایجاد محیط مساعد جهت ارتقاء فضائل اخلاقی ، تامین آزادیهای سیاسی و اجتماعی ،ایجاد امنیت و آسایش همگانی و سایر اهداف مندرج در قانون اساسی فراهم آید ، و با وضع قوانین متقن و محکم ، و مرتفع نمودن نواقص موجود در این زمینه ، مراجع محترم قضایی و امنیتی ، همانگونه که اموال مردم را از تعدیات و تجاوزات محفوظ میدارند ، با اتکا به چنین قوانین مستحکم ، حیثیت و اعتبار و احساسات اشخاص حقیقی را نیز که از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است از تعرضات و تعدیات محفوظ و مصون دارند و ضمانتهای اجرایی برای این قوانین الزام آور وجود داشته باشد تا متجاوزین را از فکر تجاوز و تعدی به افراد باز دارد و خسارهای وارده به زیان دیدگان را مرتفع نماید .
حقیقت امر آن است که برخلاف خسارتهای مادی ، مصادیق دیگر خسارت تحت عنوان « خسارت معنوی » به جهت آن که کثرت بروز این نوع خسارتها واهمیت آن در جامعهی امروز به گونهای است که در خیلی از موارد خسارات وارده بر روح و روان و شخصیت و احساسات و عواطف فرد سنگینتر از خسارت جسمی و مالی بوده و قابل مقایسه با آن نیست و از سوی دیگر غفلت و بیتوجهی نسبت به این گونه خسارات در نظام حقوقی مبتنی بر اسلام ، باروح و قوانین اسلامی مغایرت دارد و آن را غیر عادلانه و غیرکارآمد جلوه میدهد و موجب تضییع حقوق اشخاص میشود ، لذا پرداختن به این موضوع و دستیابی به راهکارهای آن از اهمیت خاصی برخوردار است . بنابراین با وسع اندک علمی خود تنگناهای نظری و عملی ، خسارت معنوی ناشی از جرم را مورد بحث و فحص قرار داده ، تا پاسخ قانع کنندهای در مسایل مورد نظر خود بیابم . لذا در این پایان نامه سعی بر آن است تا به پرسشهای ذیل پاسخ داده شود .
(( برای دانلود کلیک کنید ))
:: برچسبها:
دانلود مقاله مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی ,
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0