دانلود گزارشهای کارآموزی و پروژه دانشجویی

مقاله اشتباه در موضوع قراردادها

چکیده

این رساله تحت عنوان بررسی اشتباه در موضوع قرارداد است . ابتدا تعریف اشتباه از لحاظ لغوی و حقوقی و تفاوت آن با واژه های مشابه مثل خطا و سهو و جهل و تعریف موضوع قرارداد و اینکه  در مباحث پراکنده مربوط به ایجاب و قبول، شروط و خیارات در کتب فقهی در بررسی قواعد فقهی مانند العقود تابعه للقصود ، المؤمنون عند شروطهم، اصاله اللزوم استنباط و در حد گنجایش این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است .

کلید واژه : اشتباه ،موضوع مورد معامله

مقدمه

درصحنه اجتماع ، اشتباه همواره یک عذر محسوب نمی شود . و اشخاص نمی توانند بدین بهانه ، خود را از مسئولیت ها  و آثار اجتماعی آن رها سازند ،گاه شدت اثر اشتباه آن چنان  بالاست که خردمندان جامعه از مکافات  به اشتباه افتاده، چشم پوشی نمی کنند، هرچند گاه آنچنان ضعیف است که جای ملامت نیز نمی گذراند.

اشتباه در علم حقوق، باحفظ مفهوم عرفی خود چهره های گوناگون دارد . در روابط قرارداری ، گاه یک طرف یا هر دو طرف به علت تصور نابجایی که از حقیقت در ذهن خود پروارنده ، دچار اشتباه می شوند ، یکی خود را به اشتباه متعهد می داند ، دیگری به اشتباه کالای فروشی را به قصد هبه می پذیرد و سومی بدین پندار که با هنرمندی زبردست روبروست ، اثر عادی وی را بجای یک شاهکار هنری خریداری می کند .

نقطه جنجال برانگیز پدیدۀ اشتباه در تمامی نظامهای حقوقی در راستای ترجیح یکی از دو اصل است که آیا باید همگان را مطیع حاکمیت اراده دانست یا نظم وثبوت در معاملات را محفوظ
دانست .

با توجه به اهمیت نقش اراده در قراردادها، بررسی و تجزیه و تحلیل اراده و مطالعۀ عوامل مؤثر براراده شخص در هنگام انجام اعمال حقوقی، نیز مورد توجه واقع شد. اکنون بررسی عیوب اراده و چگونگی و میزان تأثیرآن در قراردادها از مباحث بسیار مهم حقوق تعهدات است  و اشتباه به عنوان عیوب اراده در قوانین مدنی کشورهای مختلف مورد  اشاره واقع شده است . اهمیت بحث وقتی روشن می شود که به خاطر آوریم در دنیای داد وستد هر کسی سعی دارد بیشتر بستاند و کمتر بدهد و در این کشاکش معمولاً دو عوض برابر نمی ماند ویکی از طرفین معمولاً بهرۀ بیشتری می برد ، همین مسأله باعث سود تجاری می شود ودادوستد را رونق می بخشد . پس تقریبا در هرمعامله یکی از طرفین می تواند ادعا کند که مرتکب اشتباه شده است . به این ترتیب بررسی این پدیده روانی و تعیین اشتباهای مؤثر در عقد بویژه در دنیای امروز که مبادلات تجاری و دادوستدهای بین المللی توسعۀ روز افزونی پیدا کرده ، اهمیت فوق العاده ای دارد . به مقتضای اصل حاکمیت اراده باید هر عاملی که با این اصل در تعارض باشد نادیده انگاشته شود و یگانه حاکم، ارادۀحقیقی اشخاص باشد.

علی رغم طرز فکر مزبور در حقوق امروز، سعی بر این است که اصل حاکمیت اراده در چهارچوبی منطقی شکل گیرد . از جمله مرزهای معقول اصل حاکمیت اراده ،اصل نظم ، و ثبوت در قراردادهاست در صورتی که آزادی ارادۀ افراد بخواهد با مصلحت ثبوت در قراردادها، تعارض و برخورد داشته باشد ، به ناچار بایستی تا حدی اصل نخست را فدای  اصل دوم ساخت . نظامهای حقوقی به منظور حل تعارض دواصل مذکور ، تمهیداهایی اندیشیده اند مواد قانون مدنی ایران در زمینۀ اثر حقوقی اشتباه، مبهم ، معارض وپراکنده است . رویۀ قضایی، در این باره راه حلی ندارد . بسیاری از حقوقدانان با این ادعا که در فقه امامیه ، از  اشتباه در موضوع ، سخن به میان نیامده سعی بر آن داشته اند تعارض مواد را بر اساس دکترین و رویۀ قضایی کنونی فرانسه حل کنند هرچند که عنوان اشتباه در موضوع قرارداد در متون فقهی به چشم نمی خورد ، اما در مباحث پراکنده مربوط به ایجاب و قبول ، شروط ضمن عقد و در بحث از برخی قواعد فقهی می توان احکام راجع به آن را مطالعه و استنباط کرد . پس نبود واژه هایی خاص ، نباید سد راه تحقیق شود ، اشتباه پدیده ای نیست که ویژه ی عصری خاص یا فرهنگی خاص باشد . بدون تردید فقیهان دوراندیش ما از این پدیده سخن به میان آورده اند ،منتهی برای حل مشکلات باید در جستجوی مفاهیم بودتا واژه ها ، برای حل مسأله مزبور ،در طول نگارش این پژوهش سعی شده تا سرحد امکان مطالبی که راجع به اختلاف نظر دربارۀ اشتباه و تأثیر آن در قراردادها  و مباحثی که در آن مطرح است بررسی شود تا نتیجه ای که از حل مسأله ارائه می شود منصفانه باشد .

منابع وماخذ

فارسی

• آل شیخ ، محمد ، اشتباه در خود موضوع معامله ، قسمت اول ودوم ، ماهنامه دادرسی شماره ۲۵ ، سال پنجم ، ۱۳۸۰٫
• امامی ، سید حسن ، حقوق مدنی ، ج ۱و۲ ، چاپ نوزدهم ،کتابفروشی اسلامیه ، تهران ، ۱۳۵۱ ه.ق.
• امیری قائم مقامی ، عبدالمجید ،حقوق تعهدات ،ج ۲ ،چاپ دوم ،مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران ،۱۳۵۶ ه.ش .
• بجنوردی ، سید محمد ، مجموعه مقالات فقهی و حقوقی و فلسفی و اجتماعی ، چاپ اول ، انتشارات عروج ، تهران ، ۱۳۸۰ ه. ش.
• جعفری لنگرودی ،محمد جعفر ، ترمینو لوژی حقوق ، چاپ نهم، گنج دانش ،تهران ، ۱۳۷۷ه.ش.
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــ: دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت (حقوق تعهدات ، عقود ، ایقاعات) ، ج ۱، چاپ اول ، گنج دانش ، تهران ،۱۳۷۷ه.ش.
• خسروی ، غلامرضا ، مفردات قرآن ، ج ۱ ، انتشارات مرتضویه ،قم ، بی تا .
• دهخدا ،علی اکبر ، لغت نامۀ دهخدا ، ج ۶و۷ ، انتشارات دانشگاه تهران ، سال ۱۳۵۵، ه.ش.
• ذهنی تهرانی، سید جواد ، المباحث الفقهیه در شرح روضه البهیه ، کتاب متاجر ، ج ۹و۱۰ ، انتشارات کتابفروشی وجدانی ، ۱۴۰۴ ه.ق.
• شایگان ، سید علی ، حقوق مدنی ، ج ۱ ،چاپ دوم ، انتشارات طه ، قزوین ،۱۳۷۵ ه.ش.
• شهیدی ،مهدی ،حقوق مدنی ، تشکیل قراردادها و تعهدات ، ج ۱و۲ ، چاپ دوم ،انتشارات مجد ، تهران ، ۱۳۸۲ه.ش.
• شیروانی ، علی ، لمعۀ دمشقیه ،ج۱، چاپ بیستم ، انتشارات دارالفکر ،بی جا ، ۱۳۸۲ ه. ش.
• صفایی ، حسین ، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی و تعهدات وقرارداد ها ، ج ۲، مؤسسۀ عالی حسابداری ،تهران ، ۱۳۵۱ ه.ش.
• ــــــــــــــــــــــــــ: مقالاتی دربارۀ حقوق مدنی و حقوق تطبیقی ، چاپ اول ،نشرالمیزان ، تهران ، ۱۳۷۵ ه.ش.
• عدل، مصطفی (منصور السلطنه ) ، حقوق مدنی ، بحرالعلوم ، قزوین ،۱۳۷۳ ه.ش .
• عمید ، حسن ، فرهنگ فارسی عمید ، ج۱ ، چاپ هیجدهم ، مؤسسه انتشارات امیرکبیر تهران ، ۱۳۷۹ه.ش.
• قریشی ، سید علی اکبر ، قاموس قرآن ،ج۲و۳ ، دارالکتب الاسلامیه ، تهران ، بی تا .
• کاتوزیان ، ناصر ،دوره حقوق مدنی ، عقودمعین ، تهران شرکت سهامی انتشار با همکاری نشر برنا ، تهران ، ۱۳۷۶ ه.ش .
• ــــــــــــــــــ: دوره مقدماتی حقوق مدنی ،ج۱و۲ ، شرکت سهامی انتشاربا همکاری نشربرنا ، تهران ، ۱۳۷۷ ه.ش .
• ـــــــــــــــــ : قواعد عمومی قراردادها ، ج ۱تا ۵ ، شرکت سهامی انتشار با همکاری نشر برنا ، تهران ، ۱۳۷۴ ه.ش.
• کیهانی ،منصور ،تعهدات در حقوق رم ، ج۱، چاپ تابان ،تهران ،۱۳۴۲ ه.ش.
• گرجی ، ابوالقاسم ،حقوق جزای عمومی اسلام، مقاله ،نشریۀ شماره ۶ ، مؤسسه مطالعات حقوق اسلامی و تطبیقی.
• موسوی ،محمد صادق ، مبانی نظری جهل و اشتباه وآثار آن بر اعمال حقوقی ، چاپ اول ، انتشارات امیر کبیر ، ۱۳۸۲، ه.ش.
• مینا ، محبوبه ،اشتباه در موضوع قرارداد ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،تهران ، مدرسۀ عالی شهید مطهری ، ۱۳۷۰ ، ه.ش.
• نفیسی ، علی اکبر ، فرهنگ فارسی نفیسی ، تهران ، ۱۳۱۸
• نوین ، پرویز ، حقوق مدنی (۶)، عقود معین (۱) ، چاپ دوم کتابخانۀ گنج دانش ، ۱۳۸۲ ه.ش .

منابع عربی

• آخوند خراسانی ، ملا محمد کاظم ، کتاب المکاسب (حاشیه بر مکاسب ) ، مصحّ سید مهدی شمس الدین ، چاپ وزارت ارشاد اسلامی ، ۱۴۰۶ ه.ق .
• آملی ، محمد تقی ، المکاسب و بیع ، تقریرات مرحوم میرزای نائینی ، ج۱، قم ، بی تا .
• ابوستیت ، حشمت ، نظریه التزام فی القانون المدنی الجدید ، عبد وهبه ،مصر ، بی تا .
• انصاری ، شیخ مرتضی ، المکاسب ، با تحقیق و تعلیق سید محمد کلانتر ،چاپ اول ،نشر مرتضی ،نجف اشرف ، ۱۳۹۶ ه.ق.
• بجنوردی ، میرزا حسن ، قواعد الفقهیه ، ج ۲و۳ ،چاپ دوم ،مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان ، قم ، ۱۴۱۳ ه.ق.
• بحرانی ، شیخ یوسف بن احمد ، حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره ، ج۵، مؤسسه نشر الاسلامی ، قم ،۱۳۶۳ ه.ش .
• بهجت بدوی ، دکتر حامی ، نظریه الالتزام ، دارلکتب ،مصر ، ۱۹۳۶ م.
• جوهری ، اسماعیل بن جماد ، الصحاح فی اللغه ، دارالکتب دارالعربی ، مصر ، بی تا.
• حکیم ،سید محسن طباطبایی ، نهج الفقاهه ، علمیه نجف ، ۱۳۷۱ه.ش.
• حکیم ، عبدالمجید ، الوسیط فی نظریه العقد ، الاهلیه ،بغداد، ۱۹۶۷ م .
• حلی ، ابو جعفر حسن بن یوسف بن علی معروف به علامه حلی ، تذکره الفقهاء ، ج ۱ ، چاپ سنگی ، بی جا ، بی تا .
• ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ: تحریرالاحکام ، چاپ سنگی ، بی جا ، ۱۳۱۴ ، ه.ق
• ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ: قواعد الاحکام مبحث شروط در فرع ، در مجموعه ینابیع الفقهیه ( سید علی اصغر مروارید )، ج۴ ، فقه الشیعه الدار الاسلامیه ، بیروت ، ۱۴۱۰ ه.ق.
• رشتی ،حاج میرزا حبیب اله ،اجاره ، چاپ سنگی ، بی جا ، بی تا .
• رعینی ، ابی عبدالله محمد بن عبدالرحمن معروف به حطاب ، المواهب الجلیل ، شرح مختصر خلیل ، السعاده ، قاهره ، ۱۳۲۹ ه.ق .
• زرقاء (فقیهان معاصر حنبلی ) ،احمد مصطفی ، المدخل الفقهی العام ، درالفکر ، بیروت ، بی تا .
• سرخسی ، محمد بن احمد بن سهل ، المبسوط ،ج ۳ ، دارالمعرفه ، بیروت ، ۱۳۹۸ ه. ق.
• سنهوری ، عبدالرزاق ، مصادر الحق فی الفقه اسلامی ( دراسه مقارنه بالفقه العربی ) ،ج ۲ ، دارلاحیاء التراث العربی ، بیروت لبنان ۱۹۵۴م .
• ــــــــــــــــــــــ: نظریه العقد ، دارالکتب ، مصر ، ۱۹۳۴ م .
• ــــــــــــــــــــــ: الوسیط فی شرح المدنی الجدید ،مصادر الالتزام ، ج ۱ ، دارالنشر ، قاهره ،۱۹۸۵ م .
• سوار ، محمد وحید الدین ، نظریه العامه للالتزام ، ج، ۲، دارالکتب ،مصر ، ۱۳۹۶ ه.ق .
• سیواسی ، محمد بن عبد الواحد ، فتح القدیر فی شرح الهدایه ، ج ۵ ، بی جا ، بی تا .
• شیخ طوسی ، ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی ، المبسوط فی الفقه الامامیه ،ج۲ چاپ دوم، انتشارات  المرتضویه الاحیاء الاثار الجعفریه ، بی جا ، ۱۳۷۸ ه.ق .
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ: خلاف ، ج۲ ، مؤسسه نشر اسلامی ، طبعه الاولی ، بی جا ، ۱۴۱۶ ه.ق .
• شهید ثانی ، زین الدین بن نورالدین ، الجبعی العاملی ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، ج۳، دارالعالم الاسلامی ، بیروت ، ۱۳۸۸ ه.ق.
• ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ: مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام ، ج ۱ ، چاپ سنگی ،بی جا ، ۱۲۸۳ ه.ق.
• طباطبایی ، یزدی ، محمد کاظم ،حاشیه بر مکاسب ، ج ۱ و۲ ، چاپ سنگی ، دارالعلم ، قم ، ۱۳۷۸ ه. ق.
• ـــــــــــــــــــــــــــــــــ: سؤال و جواب ،منشورات الاعلمی ،بیروت ، ۱۴۰۹ ه.ق
• طریحی ، شیخ فخرالدین ،مجمع البحرین ، ج ۱ ، مکتب المرتضویه ، تهران ۱۳۶۴٫
• عاملی ، محمد بن جمال الدین مکی معروف به شهید اول، اللمعه الدمشقیه ، دارالناصر ،قم ، ۱۴۰۹ ه. ق.
• عاملی ، سید محمد جواد ،مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه،ج۴،آل البیت،بیروت ۱۳۳۷ه.ق.
• کاسانی ، ابوبکرمعروف به سلطان العلماء ، البدایع الصنائع فی ترتیب الشرایع ، ج۵ دارالکتب العربی ، مصر ، ۱۹۷۴ م .
• کاشف الغطاء ، سید جعفر ،تحریرالمجله ، ج ۱و۲ ، مکتبه النجاح (تهران) و مکتبه فیروز آبادی (قم ) ، بی تا
• محقق ثانی یا کرکی ، شیخ ابوالحسن علی بن الحسین بن عبدالعالی، جامع المقاصد فی شرح القواعد ، چاپ سنگی ، آل البیت الاحیاء التراث العربی ، بی تا .
• محقق حلی ، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن معروف به محقق حلی ،  شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ،چاپ دوم ، استقلال تهران ،۱۴۰۹ ه. ق.
• موسوی خمینی ، روح الله ، البیع ، تقریر محمد حسن قدیری ، ج ۵ ،چاپ اول ،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، بی جا ، ۱۳۷۶٫
• ــــــــــــــــــــــــــ: البیع ،ج۲، چاپ سوم ، اسماعیلیان ، قم ، ۱۳۶۸ ه. ش.
• موسوی خویی ، سید ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه فی المعاملات ،ج ۳و۵و۷، انتشارات دارالهادی، بی جا ، ۱۴۱۲ ه.ق.
• نائینی ، میرزا حسین ، منیه الطالب ، نوشتۀ شیخ موسی خوانساری شرح بر مکاسب ، ج ۱و۲ چاپ سنگی ، چاپخانه حیدری ، ۱۳۷۳ ه.ق.
• نجفی؛ محمد حسن معروف به صاحب جواهر ،جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۳و۵و۱۴و۲۲و۲۳ ، چاپ ششم ، دارالحیاء التراث العربی ، بیروت ، ۱۹۸۱ م .
• نقیب ، دکتر عاطف ، نظریه العقد ، عویرات ، بیروت ، ۱۹۸۸٫

(( برای دانلود کلیک کنید ))