دانلود گزارشهای کارآموزی و پروژه دانشجویی

فهرست

مقدمه ۷

«روش تحقیق» ۱۰

«قلمرو تحقیق» ۱۰

«بیان مسأله» ۱۰

«پیشینه تحقیق» ۱۱

هدف تحقیق: ۱۱

۱-۱ «بخش اول»: واژه شناسی ۱۲

۱-۱-۱ ماده «هلل» و مشتقات آن در کتابهای لغت ۱۲

۱-۲ بخش دوم : ‌آشنایی با تقویم هجری ۱۷

۱-۲-۱ تقویم هجری قمری ۱۷

۱-۲-۲ مبانی تقویم هجری قمری ۱۸

۱-۲-۳ تقویم هجری قمری هلالی ۱۹

۱-۲-۴  تقویم هجری قمری قرار دادی ۲۰

۱-۲-۵ چرا در تقویم هجری قمری اختلاف پیش می آید؟ ۲۰

۱-۲-۶ مقایسه ی تقویم هجری شمسی و هجری قمری ۲۱

۱-۳ «بخش سوم»تنجیم و ستاره شناسی ۲۲

۱-۳-۱ تعریف علم نجوم :‌ ۲۲

۱-۳-۲ حکم تنجیم : ۲۳

۱-۳-۲-۱ خبر دادن از تحولات فلکی : ۲۳

۱-۳-۳ ادله جواز علم نجوم ۲۴

۱-۳-۳-۱ روایاتی که دلالت بر مذموم بودن علم نجوم دارند. ۲۵

۱-۳-۲-۲- اخبار از آینده با توجه به اوضاع فلکی بدون اعتقاد به تاثیرات آنها: ۲۶

۱-۳-۲-۳  اخبار از حوادث با اعتقاد به حیات افلاک و عدم استقلال آنها در تاثیر بر رویدادهای زمینی ۲۷

۱-۳-۴  چند مساله مرتبط با تنجیم ۲۷

۱-۳-۴-۱  آیا تصدیق منجم و ترتیب اثر دادن به سخن او جایز است ؟ ۲۷

۱-۳-۴-۲ آیا یاد گیری و یاد دادن علم نجوم جایز است؟ ۲۸

۱-۳-۴-۳ آیا حکم رمل و فال و کار هایی از این قبیل مثل تنجیم است؟ ۲۸

۲-۱ بخش اول : «نگرشی بر رویت هلال در علم نجوم» ۲۹

۲-۱-۱ پیدایش ماه ۳۱

۲-۱-۲  وضعیت تکوینی ماه ۳۲

۲-۱-۳ کرویّت یا مسطح بودن زمین ۳۳

۲-۱-۴ مدار گردش ماه ۳۳

۲-۱-۵ قوانین کپلر ۳۴

۲-۱-۶ اهله ی ماه ۳۵

۲-۱-۷ حرکات ماه ۳۷

۲-۲ بخش دوم «بررسی پدیده های وابسته به مدار ماه » ۳۸

۲-۲-۱ جزر و مد : ۳۸

۲-۲-۳ ج)ماه گرفتگی (خسوف) ۴۱

۲-۲-۴ مشاهده نور زمین تاب: ۴۲

۲-۲-۵ جهت یابی به وسیله ماه ۴۲

۲-۳ بخش سوم :‌ ۴۳

ماههای قمری ۴۳

۲-۳-۱ انواع ماه قمری ۴۳

۲-۳-۱-۱ ماه قمری حسابی : ۴۳

۲-۳-۱-۲ ماه قمری متوسط: ۴۳

۲-۳-۱-۳  ماه قمری هلالی فلکی : ۴۳

۲-۳-۱-۴ ماه قمری هلالی شرعی : ۴۴

۲-۳-۲ پدیده قران نیّرین یا حالت مقارنه و محاق ۴۴

۲-۳-۳  رکوردهای رؤیت هلال ۴۶

۲-۳-۴  آشنایی با معیارهای رؤیت هلال ۴۸

۳-۱ بخش اول : «رؤیت  و اثبات هلال» ۵۳

۳-۱-۲ دلالت احادیث بر اعتبار رؤیت ۵۵

۳-۱-۴ فروع رؤیت ۵۸

۳-۱-۴ -۱ فرع اول : انفراد در رؤیت ۵۸

۳-۱-۴-۱-۱ دلایل اعتبار انفراد در رؤیت ۵۹

الف-اطلاق احادیث رؤیت  : ۵۹

۳-۱-۴-۲ فرع دوم رؤیت ،راهی علم آور ۶۱

۳-۱-۵ مؤید ها ۶۲

۳-۱-۶ دلائل عدم اعتبار رؤیت  هلال با چشم مسلح ۶۴

۳-۱-۷ مؤیدات و شواهد عدم اعتبار رؤیت  هلال با چشم مسلح ۶۶

۳-۱-۸ ادلّه و مؤیّد ات اعتبار رؤیت  با چشم مسلح ۶۸

۳-۱-۹ رؤیت  قبل از زوال ۷۰

۳-۱-۱۰ بررسی روایات دیدن هلال در طول روز ۷۱

۳-۱-۱۱ دیدگاه فقیهان ،درباره دیدن هلال در روز ۷۲

۳-۱-۱۲ نظر عامه در دیدن هلال در روز. ۷۴

۳-۱-۱۳ تطوق وغیوبت شفق ۷۴

۳-۲« بخش دوم : بیّنه» ۷۶

۳-۲-۱ بیّنه در لغت : ۷۶

۳-۲-۲ بیّنه در قرآن ۷۶

۳-۲-۳ بیّنه در اصطلاح : ۷۶

۳-۲-۴  بیّنه در روایات ۷۷

۳-۲-۵ بیّنه از دیدگاه فقها ۷۷

۳-۲-۶ مفهوم عدالت ۷۸

۳-۲-۷ معانی شهادت ۷۹

۳-۲-۸ ویژگیها و شرایط شهادت ۸۰

۳-۲-۸-۲ ذکوریت: ۸۰

۳-۲-۸-۳ توافق در اوصاف ۸۱

۳-۲-۸-۴ شهادت بر رؤیت ۸۲

۳-۲-۹ دیدگاههای فقیهان شیعه در شمارشاهدان رؤیت هلال ۸۳

۳-۲-۹-۲ گواهی پنجاه عادل: ۸۳

۳-۲-۹-۳ رؤیت مطلقاً به بیّنه ثابت نمی شود. ۸۵

۳-۲-۹-۴ رؤیت به بیّنه (دو شاهد) مطلقاً ثابت می شود ۸۶

۳-۲-۱۰ دیدگاه فقهای عامه :‌ ۸۶

۳-۲-۱۱ فـروع بیّنه ۹۲

۳-۲-۱۱-۱  شهادت بر شهادت : ۹۲

۳-۲-۱۱-۲  آیا بیّنه علم آور است؟ ۹۳

۳-۳  بخش سوم :‌ «شیاع» ۹۴

۳-۳-۱ تعریف تواتر و شیاع از نظر فقها ۹۴

۳-۳-۲ شیاع در آثار فقها ۹۴

۳-۳-۳  بررسی استقلال یا وحدت تواتر و شیاع ،از نظر فقها ۹۶

۳-۳-۴ دلائل حجیّت تواتر و شیاع مفید علم ۹۷

۳-۳-۵ «شیاع ظنّی» ۹۸

۳-۳-۶ دلایل حجیّت شیاع ظنّی ۹۹

۳-۳-۶-۱ فحوای حجیّت بیّنه: ۹۹

۳-۳-۶-۲ روایات : ۹۹

۳-۳-۶-۳  سیره عقلا : ۱۰۰

۳-۳-۷ نقد و بررسی ودلایل شیاع ظنّی ۱۰۰

۳-۴ بخش چهارم :‌ «گذشت سی روز و اثبات هلال» ۱۰۲

۳-۴-۱ دلایل اعتبار گذشت سی روز ۱۰۳

۳-۴-۱-۱ اجماع: ۱۰۳

۳-۴-۱-۲ روایات: ۱۰۴

۳-۴-۱-۳ علم عادی: ۱۰۴

۳-۴-۲ دلایل فقها   بر گذشت سی روز : ۱۰۵

۳-۴-۳ فروع قاعده گذشت سی روز ۱۰۵

۳-۴-۳-۱ فرع اول : ۱۰۵

۳-۴-۳-۲ فرع دوم: ۱۰۶

۳-۴-۳-۳ فرع سوم : ۱۰۷

۳-۴-۳-۴ فرع چهارم ۱۰۷

۳-۵ بخش پنجم: «حکم حاکم» ۱۰۹

۳-۵-۱ تعاریف حکم حکومتی ۱۰۹

۳-۵-۲ برخی مصادیق حکم حکومتی ۱۱۱

۳-۵-۳ نظریه ها در مورد سنخ حکم حکومتی ۱۱۲

۳-۵-۳-۱ نظریه نخست :احکام حکومتی ، احکامی اولیه هستند . ۱۱۳

۳-۵-۳-۲ نظریه دوم : احکام حکومتی ، احکامی ثانویه هستند ۱۱۳

۳-۵-۴ دو نکته در خصوص تعارض حکم حکومتی ۱۱۷

۳-۵-۵ حکم حاکم به ثبوت هلال ۱۱۸

۳-۵-۶ عدم حجیّت حکم حاکم مطلقاً ۱۲۰

۳-۵-۷ دلائل عدم حجیّت حکم حاکم ۱۲۰

۳-۵-۸ نقد و بررسی ۱۲۳

۳-۵-۹ حجیّت حکم حاکم ۱۲۶

۳-۵-۱۰ دلائل حجیّت حکم حاکم در رؤیت  هلال ۱۲۸

۳-۵-۱۰-۲ شیوه فقها در کتابهای فقهی ۱۲۹

۳-۵-۱۰-۳ روایات خاصه ۱۳۰

۳-۵-۱۰-۴ سیره ۱۳۲

۳-۵-۱۰-۵ سیره پیامبر(ص) ۱۳۲

۳-۵-۱۰-۷ سیره ائمه(ع) ۱۳۵

۳-۵-۱۱ آراء دیگری در خصوص حکم حاکم: ۱۳۷

۳-۵-۱۱-۱  اصالت حکم حاکم ۱۳۷

۳-۵-۱۱-۲  قول به تفصیل: ۱۳۸

۳-۵-۱۱-۳ تفصیل بین هلال رمضان و شوال ۱۳۸

۳-۵-۱۲ چگونگی حکم ۱۳۹

۳-۵-۱۳ قلمرو نفوذ حکم حاکم در رؤیت  هلال ۱۴۰

۳-۵-۱۴ حرمت نقض حکم حاکم ۱۴۳

۳-۵-۱۵ «ادله عدم جواز نقض» ۱۴۴

۳-۵-۱۷ حکم حاکم اهل سنّت در ثبوت هلال ۱۴۶

۳-۵-۱۸ ادله حجیّت حکم حاکم اهل سنّت ۱۴۸

۳-۵-۱۸-۱ سیره ائمه اطهار(ع) ۱۴۹

۳-۵-۱۸-۲ دلائل قائلان به عدم اجزا ۱۵۲

۴-۱ بخش اول  « افقها » ۱۵۵

۴-۱-۱ نظریه مشهور: ۱۵۷

۴-۱-۳  نظر فقهای عامه ۱۵۸

۴-۱-۴خلاصه دیدگاهها ۱۶۰

۴-۱-۵ معیار در نزدیکی و دوری شهرها: ۱۶۱

۴-۱-۵-۲  امکان رؤیت با نبود مانع ۱۶۴

۴-۱-۵-۳  اختلاف اقالیم و تفاوت مناظر ۱۶۵

۴-۱-۵-۴ منزله و مرحله ۱۶۶

۴-۱-۶  دلایل قائلان به عدم تعمیم ۱۶۷

۴-۱-۶-۱  ظاهر آیه شریفه: ۱۶۸

۴-۱-۶-۲  روایات : ۱۶۹

۴-۱-۶-۳  قیاس رؤیت هلال به طلوع و غروب خورشید. ۱۷۲

۴-۱-۶-۴  عقل ۱۷۳

۴-۱-۶-۵  سیره مسلمانان ۱۷۵

۴-۱-۶-۶  اجماع ۱۷۶

۴-۱-۶-۷  شهرت : ۱۷۷

۴-۱-۶-۸  روایت کُرَیب: ۱۷۷

۴-۲ بخش دوم «دلایل دیدگاه غیر مشهور» یا دلایل تعمیم ثبوت هلال ۱۸۱

۴-۲-۲ روایات ۱۸۳

۴-۲-۲-۱  اطلاق رؤیت:‌ ۱۸۴

۴-۲-۲-۲  اطلاقات روایات بینه : ۱۸۵

۴-۲-۳ روایات خاصه. ۱۸۷

۴-۲-۴ رؤیت طریقیت دارد نه موضوعیت ۱۹۰

۴-۲-۵ مویدات نظریه تعمیم ۱۹۴

۴-۲-۵-۱ وحدت لیله القدر ۱۹۴

۴-۲-۵-۲  وحدت عید فطر و قربان ۱۹۵

۴-۲-۵-۳  دعای سمات:‌ ۱۹۶

۴-۲-۵-۴ سیره پیامبر(ص) ۱۹۷

۴-۲-۵-۵ علم ۱۹۷

۴-۲-۵-۶ مذاق شرع ۱۹۸

۴-۲-۵-۸ حرمت روزه در روز عید فطر و قربان ۲۰۱

۴-۲-۵-۹ پیامدها ۲۰۱

نتیجه : ۲۰۲

پیشنهادات: ۲۰۵

«فصل پنجم» ۲۰۵

ضمائم : ۲۰۵

۱- جدایی زاویه ای ۲۰۶

۲- مقارنه ماه و خورشید ۲۰۶

۳- سن ماه ۲۰۶

۴- حد دانژون ۲۰۷

۵- مدت مکث ۲۰۷

۶- ارتفاع هلال ۲۰۸

۷- اختلاف سمت ۲۰۸

۸- فاز ماه ۲۰۸

۹- طول کمان هلال ۲۰۸

۱۰- نا پیوستگی هلال ۲۰۹

۱۱- ضخامت بخش میانی ۲۰۹

۱۲- فاصله ماه از زمین ۲۱۰

منابع و مآخذ :‌ ۲۱۲

«چکیده»

بحث ثبوت هلال ماه از مباحثی است که همه انسانها به نوعی به آن نیاز دارند. شریعت مقدس اسلام نیز برخی از اعمال و عبادات را معلّق به ثبوت هلال ، نموده است.

مهمترین عامل تعیین کننده در رؤیت هلال و آغاز ماههای قمری، افق است ، هر نقطه ای روی کره زمین افق مخصوص به خودش را دارد.بر این اساس معیار متخصصین دینی و فقهای عظام در رؤیت هلال بر اساس افق مشخص می شود.

بیشتر فقها ، رؤیت هلال ماه را در هر شهری ، تنها برای مردمان همان شهر و ساکنان روستاها و شهرهای نزدیک به آن معتبر     می دانند.

دیدن هلال و ثابت شدن ماه در سرزمینی برای دیگر سرزمینها کافی است و می توان با دیدن هلال و ثابت شدن ماه در هر سرزمینی از کره زمین روزه گرفت، یا روزه گشاد.

شماری از باورمندان این دیدگاه می گویند: ماه اگر در سرزمینی ثابت شد، سرزمینهای را در بر   می گیرد که در شب، سرزمینی که در افق آن هلال دیده شده ، یکسان باشند،هر چند این یکسانی در پاره ای از شب باشد.

برخی از مجتهدین ،‌حکم حاکم را نیز برای پذیرش دیده شدن هلال  کافی می دانند. هر چند که حاکم شخصاً ‌ندیده باشد و از راههای دیگر برایش یقین به رؤیت هلال حاصل شده باشد. .البته از نظر منجمین و به تبع آن برخی نرم افزارها پیشرفته نجومی هم که از لحاظ صحت و دقت تجربه شده باشد و اصطلاحاً اطمینان به رؤیت یا عدم رؤیت هلال ایجاد کند از نظر برخی  مراجع برای اثبات رؤیت یا عدم رؤیت هلال کافی است.

واژگان کلیدی :

«هلال ،‌رؤیت ، محاق ،‌تعمیم ، گواهان ، بیّنه ، حاکم ، افق»

مقدمه

« وَ القَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتّی عَادَ کَالعرْجُونِ الْقَدیمِ.»

« و برای گردش ماه منازلی معین کردیم (که در آن منازل سیر می کند) تا مانند شاخه خشک خرما باز گردد.»

پیش از گام نهادن در  وادی تحقیق و پژوهش با مجهولات عدیده ای در مورد هلال مواجه بودم ، به گونه ایکه در زمره «یسئلونک عن الاهله …»  قرار داشتم ، نه از جنبه تکوینی هلال و نه از بعد فقهی آن ، اطلاعات چندانی نداشتم .اینکه چرا ماه ،‌این سلطان شب ، گاهی بیست و نه روزه و گاهی سی روز بطول می انجامد،زمانی بصورت هلال باریک ظاهر می شود ،‌و پس از اینکه مبدل به قرص کامل می گردد، مجددا به شکل هلال در می آید و به مدت یک یادو شب،‌رخ زیبایش را از زمینیان می پوشاند.

گروهی امروز نماز عید می خواندند و می گفتند«اسئلک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا…» و فردا گروه دیگری در همان شهر و گاه در همان مسجد ،‌عین همین عبارت را می گفتند و معلوم نبود منظور از «للمسلمین»در این عبارات کیست؟!

عده ای به هم تبریک عید می گفتند و جماعتی در حال روزه بودند و دعای «یا علی یاعظیم …و هذا شهر عظمته و کرمته…و هو شهر رمضان…»می خواندند و گاه در یک لحظه و حتی یک خانه این اختلاف جانکاه دیده می شد ، در حالی که اسلام دین «توحید»در تمام زمینه ها ست و خواهیم دید حتی با وجود اختلاف فتاوی هیچ موجبی برای این اختلاف ها نیست.

مردم از این بیم دارند که در سال های بعد نیز این امر تکرار شود و در نتیجه بعضی از نا آگاهان تعلیمات اسلام را زیر سوال ببرند.این امر هنگامی  نگران کننده تر می شود که می بینیم در اغلب کشورهای اسلامی مساله رویت هلال حل شده و لااقل اهل یک کشور با یکدیگر هماهنگ هستند،‌ولی در کشور ما چگونه است؟

شاید تنها ما هستیم که این مساله را حل نکرده ایم ، با این که فقهای قوی وآگاهی داریم. مشکل اصلی در این است که با مساله رویت هلال که از «موضوعات»است مانند یک مساله فقهی و «حکمی از احکام شرع»برخورد می کنیم .در حالی که می دانیم مردم هر چند در مسائل و احکام فقهی یا باید مجتهد باشد یا از مجتهدی پیروی کنند، ولی در موضوعات (مانند رویت هلال)هر کس می تواند به یقین و اطمینان خود عمل کند.

توضیح این که وجوب روزه ماه مبارک رمضان از ضرویات اسلام و واضحات قرآن است و هیچ کس در آن تردید ندارد،و چون اصل وجوب از ضروریات دین است، طبعا تقلید هم در آن راه  ندارد ؛ولی در احکام ،‌جزئیات،‌شرایط و موانع روزه باید یا مجتهد بود یا از مجتهدان آگاه تبعیّت کرد.امّا این که امروز ماه مبارک رمضان است ، یا نیست ، از موضوعاتی است که هر کس می تواند در آن به تشخیص خود عمل کند ،‌یعنی هر گاه بر کسی ثابت شد که روز اول ماه رمضان است می تواند روزه بگیرد و اگر عید ثابت شد ،‌افطار کند.

گر چه مردم روی اعتمادی که به مراجع دارند در این گونه موضوعات مهم نیز به سراغ مراجع می روند تا بهتر تشخیص دهند ،‌اما مراجع از نظر شرعی هیچ الزامی به نظر دادن در باره این موضوع ندارند و می توانند  بگویند این مساله از موضوعات است و خودتان تحقیق کرده و عمل کنید.

از سوی دیگر اگر هر یک از مردم در این مساله که جنبه عمومی و اجتماعی دارد،جداگانه به تحقیق بپردازد اختلافات زیادی ،‌به سبب تعدد منابع تحقیق ، به وجود می آیدکه با روح اسلام سازگار نیست. همان گونه که رجوع به مراجع به طور جداگانه نیز از این مشکل  دور نخواهد بود ،‌زیرا ممکن است چند نفر از شهود نزدیک مرجع بزرگوار به گونه ای گواهی می دهند و چند نفر به شکل دیگر نزد مرجع بزرگوار دیگری ،‌یا شهود که نزدیک مرجع گواهی می دهند، ممکن است مورد اعتماد دیگری نباشند، یا اصلا شهودی که نزد این مرجع می روند ،‌موفق به درک محضر مرجع دیگر نشوند.این امور سبب می شود هلال ماه بر یکی ثابت شود، و بر دیگری ثابت نگردد ،‌و اختلاف جانکاه و نگران کننده ای میان مردم پیدا شود و عظمت عید و ماه مبارک و شعائر مربوط به آن زیر سوال رود و حتی به یک شهر و در یک خانه نیز کشیده شود.

استهلال یا تلاش برای رؤیت هلال،که در منابع اسلامی بخصوص فقه شیعه مورد تایید قرار گرفته ،مورد توجّه جمع زیادی از مردم جهان در گذشته و حال بوده وهست، اعتقادات مذهبی و علایق علمی و تنظیم  تقویم قمری از جمله مهمترین انگیزه های توجه مردم و دانشمندان به این امر است.

«روش تحقیق»

در این رساله با توجه به موضوع آن ،‌که نظری و استدلالی است ،‌به صورت کار کتابخانه ای انجام گرفته ،‌البته به صورت میدانی نیز امکان دارد به این ترتیب که به رصد ماه ،‌ پرداخته شود . امّا به دلیل نبود امکانات مخصوص از این روش صرف نظر شده است . و ابزار گردآوری اطلاعات فیش برداری بوده است. که در این راستا اطلاعات مورد نیاز از منابع مختلف استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

«قلمرو تحقیق»

آنچه در این رساله مورد توجه و تاکید قرار گرفته است بررسی آیات و روایات مختلف و نظرات فقیهان (شیعه ،‌سنی)در مورد هلال می باشد و همچنین سعی بر آن شده تا دستاورد های علمی و نجومی در این بحث آورده شود تا با استفاده از آن به ضرورت اثبات هلال ماه پرداخته شود ودر نتیجه به ایجاد وحدت امت اسلامی و رفع موانع و مشکلات  فراروی همدیگر پرداخته شود.

«بیان مسأله»

با توجه به این که بحث ثبوت هلال از مباحث  مهم و ضروری مکتب اسلام می باشد و برخی از اعمال و عباداتها به ثبوت هلال بستگی دارد لذا بر آن شدیم به بحث پیرامون اثبات هلال پرداخته تا بتوانیم طرح های پژوهشی  کاربردی در زمینه های فقهی و نجومی برای روشن شدن نقاط مبهم و دستیابی به اطلاعات و نرم افزار های تسهیل کننده رؤیت هلال بپردازیم و همچنین به بررسی ملاک های علمی و برطرف نمودن اختلافات موجود با توجه به پیشرفت های علمی برسیم ودر نهایت به تقویم قمری بر اساس ملاک واحد برای جهان اسلام دست پیدا نماییم.